Obywatelstwo europejskie (Unia Europejska)
Każda osoba będąca obywatelem jednego z Państw Członkowskich jest obywatelem Unii. Obywatelstwo unijne zostało ustanowione na mocy Traktatu z Maastricht w 1992 r. Kwestię tę ujęto w Części Drugiej (art.17–22) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Obywatelstwo Unii Europejskiej uzupełnia, ale nie zastępuje obywatelstwa Państwa Członkowskiego. Obywatele Unii mogą korzystać z praw udzielonych im na mocy Traktatu i muszą wypełniać obowiązki przez ten Traktat nałożone.
Znaczenie obywatelstwa Unii polega na tym, że obywatele Unii mają na mocy prawa wspólnotowego rzeczywiste prawa. Podstawowe prawa przyznane obywatelom na mocy Części Drugiej Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską to:
- Prawo do swobodnego poruszania się i pobytu na obszarze Państw Członkowskich,
- Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego i w wyborach lokalnych w państwie zamieszkania,
- Prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej,
- Prawo petycji do Parlamentu Europejskiego,
- Prawo do zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Obywatelstwo Państw Członkowskich
Obywatelstwo Unii nie zastępuje obywatelstwa narodowego, ale obywatelstwo Państwa Członkowskiego jest wyłącznie kwestią danych Państw Członkowskich, co potwierdza Deklaracja o obywatelstwie Państwa Członkowskiego załączona do Traktatu z Maastricht. W związku z tym każde Państwo Członkowskie, mając na uwadze prawo Wspólnoty, musi określić warunki uzyskania i utraty obywatelstwa. Unia Europejska nie ma w tym względzie żadnych kompetencji.