Wprowadzenie

Obywatele Unii Europejskiej mają prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego, bez względu na to, w którym kraju UE zamieszkują.
Tutaj znajdą Państwo informacje dotyczące praw przysługujących obywatelom w wyborach lokalnych i w wyborach do PE, zasad, na jakich można z tych praw skorzystać oraz obowiązujących przepisów krajowych.

 

 

CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Kto może korzystać z tych praw?

Obywatele UE mieszkający na stałe w Państwie Członkowskim, którzy nie są jego obywatelami, mogą głosować lub kandydować w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Co robi Unia Europejska?

Dyrektywa Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. przewiduje szczegółowe uzgodnienia dotyczące wykonywania tych praw. Postanowienia dyrektywy nie mają wpływu na przepisy krajowe Państw Członkowskich dotyczące warunków, na jakich ich obywatele mogą wykonywać swoje prawa głosowania i kandydowania w wyborach przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego, nawet jeśli dane osoby mają stałe miejsce zamieszkania poza terytorium wyborczym odnośnego kraju.

Wymogi mające zastosowanie do prawa do głosowania lub kandydowania w Państwie Członkowskim miejsca zamieszkania są następujące:

• obywatelstwo UE,
• miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, gdzie oddaje się głos lub gdzie dana osoba kandyduje,
• zgodność z przepisami mającymi zastosowanie do obywateli Państwa Członkowskiego miejsca zamieszkania, w odniesieniu do praw głosowania lub kandydowania (zasada równości między wyborcami krajowymi a wyborcami z innych krajów UE).

Każde Państwo Członkowskie powinno wskazać w razie konieczności osoby, które uznaje za obywateli własnego kraju.

Nikt nie może głosować więcej niż raz ani kandydować więcej niż w jednym Państwie Członkowskim w czasie jednych wyborów.

Wyborcy z UE nie mogą być wpisani na listy wyborców Państwa Członkowskiego miejsca zamieszkania, o ile nie wyrażą uprzednio takiego życzenia. Nikt, kto zdecyduje się głosować w Państwie Członkowskim miejsca zamieszkania, nie ma prawa głosować w kraju ojczystym. Jeśli głosowanie w kraju miejsca zamieszkania jest obowiązkowe, wyborcy z UE, którzy zostali wpisani na listy wyborców tego kraju zobowiązani są do głosowania.

Utrata prawa do kandydowania:

• obowiązującą zasadą jest zasada równoczesnego pozbawienia praw do kandydowania zarówno w Państwie Członkowskim miejsca pochodzenia, jak i w Państwie Członkowskim miejsca zamieszkania,
• wniosek o kandydowanie musi być poparty poświadczeniem z Państwa Członkowskiego miejsca pochodzenia, że dana osoba nie utraciła biernych praw wyborczych.

Odmowa prawa do głosowania:

Państwo Członkowskie miejsca zamieszkania może wedle uznania zdecydować, czy wziąć pod uwagę utratę prawa do głosowania danej osoby w Państwie Członkowskim miejsca pochodzenia.

Wpisanie na listę wyborców:

• od wyborców z UE wymaga się przedstawienia pewnych dokumentów na poparcie wniosku o wpisanie na listę wyborców na tych samych warunkach, co obywatele danego kraju,
• Państwa Członkowskie mogą wymagać spełnienia dodatkowych kryteriów.

Obywatelom UE przysługują środki zadośćuczynienia w wypadku odmowy wpisania na listę wyborców lub kandydowania w wyborach.

Zastosowanie mogą mieć derogacje i przepisy przejściowe, przy czym okres zamieszkiwania stanowi podstawowe kryterium:

• w każdym Państwie Członkowskim, w którym zamieszkujący je obywatele innych Państw Członkowskich w wieku wyborczym stanowią więcej niż 20% elektoratu,
• w Państwach Członkowskich, które udzieliły obywatelom innych Państw Członkowskich zamieszkujących na ich terytorium prawo do głosowania w wyborach do krajowego Parlamentu,
• w odniesieniu do obywateli UE, którzy mają już prawo głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim miejsca zamieszkania.

ODNOŚNIKI

• Dyrektywa Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. ustanawiająca szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami.
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zastosowania dyrektywy 93/109/WE w wyborach do Parlamentu Europejskiego z czerwca 1999 r. COM(2000)843 końcowy, 18.12.2000.

 

 

CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE DO WŁADZ LOKALNYCH

Każdy obywatel UE mieszkający na stałe w Państwie Członkowskim, lecz niebędący jego obywatelem, może głosować lub kandydować w wyborach do władz lokalnych w kraju stałego zamieszkania na tych samych warunkach, co obywatele tego kraju. Główną zasadą jest więc traktowanie obywateli mieszkających w innych krajach UE jak obywateli kraju, w którym mieszkają.

Jeśli dany kraj UE wymaga minimalnego okresu zamieszkiwania od własnych obywateli jako warunku uczestnictwa w wyborach lokalnych, podobnego minimalnego okresu zamieszkiwania może wymagać od obywateli UE innego obywatelstwa. Jednak uznaje się, że obywatele ci spełniają ten warunek, jeśli zamieszkiwali przez taki okres w innym kraju UE.

Należy zauważyć, że prawo wspólnotowe gwarantuje prawo głosowania tylko w wyborach lokalnych. Prawo do głosowania i kandydowania w wyborach regionalnych lub krajowych objęte jest prawodawstwem krajowym i w związku z tym od danego kraju UE zależy, czy udzieli prawa uczestnictwa w wyborach regionalnych lub krajowych obywatelom innych krajów UE.

 

GŁOSOWANIE W WYBORACH LOKALNYCH

Obywatel UE może wykonywać swoje prawa do głosowania w kraju zamieszkania, jeśli wyrazi takie życzenie. Wyborcy z UE są wpisywani na listy wyborców zgodnie z przepisami obowiązującymi w kraju zamieszkania. Aby uzyskać wpis na listę wyborców, wyborca z UE przedstawia te same dokumenty, co wyborca krajowy. Można również wymagać od niego przedstawienia ważnego dokumentu tożsamości, formalnego oświadczenia dotyczącego obywatelstwa i adresu w kraju zamieszkania.

Obywatele UE, którzy zostali wpisani na listy wyborców w kraju zamieszkania, pozostają na tych listach, dopóki spełniają wymogi wykonywania prawa do głosowania. Jeśli zostali wpisani na listy na własne żądanie, mogą również na własne żądanie być z niej usunięci.

 

KANDYDOWANIE

Aby kandydować, obywatel UE musi przedstawić te same dokumenty, co kandydaci krajowi przy składaniu wniosku o kandydowanie. Może się również od nich wymagać przedstawienia ważnego dokumentu tożsamości oraz oświadczenia dotyczącego obywatelstwa oraz adresu w kraju zamieszkania. Ponadto może się od nich zażądać formalnego oświadczenia, że nie zostali pozbawieni prawa do kandydowania w kraju ojczystym (czasem również z właściwymi poświadczeniami) oraz oświadczenia, że nie zajmują stanowisk publicznych w kraju ojczystym, które byłyby niezgodne z zajmowaniem stanowiska, na które kandydują w kraju zamieszkania.

 

ODNOŚNIKI

• Dyrektywa Rady 94/80/WE z dnia 19 grudnia 1994 r. ustanawiająca szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie są obywatelami.
• Raport Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat zastosowania dyrektywy 94/80/WE w sprawie wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych COM(2002)260 końcowy, 30.5.2002.