Każda osoba będąca obywatelem państwa członkowskiego jest też obywatelem Unii Europejskiej.

Status ten daje Państwu podstawowe i indywidualne prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w prawie wspólnotowym.

Prawo wspólnotowe stanowi, że niektórzy obywatele Unii, będący pracownikami lub osobami pracującymi na własny rachunek, oraz członkowie ich rodzin mają prawo stałego pobytu w przyjmującym państwie członkowskim nawet przed upływem pięcioletniego okresu legalnego i nieprzerwanego[1] pobytu w tym państwie, o ile spełnione są pewne warunki.

Bardziej przychylnie traktuje się tych obywateli Unii, którzy są:

a)      pracownikami lub osobami pracującymi na własny rachunek i którzy w momencie zakończenia pracy osiągnęli ustanowiony prawem tego państwa członkowskiego wiek uprawniający do emerytury[2], lub pracownikami, którzy zakończyli pracę w ramach regulacji przedemerytalnej, aby przejść na wcześniejszą emeryturę, pod warunkiem że pracowali w tym państwie członkowskim co najmniej przez poprzednie dwanaście miesięcy i zamieszkiwali tam nieprzerwanie przez okres przekraczający trzy lata;

b)      pracownikami lub osobami pracującymi na własny rachunek i którzy zamieszkiwali w przyjmującym państwie członkowskim nieprzerwanie przez okres przekraczający dwa lata i przestali tam pracować w wyniku trwałej niezdolności do pracy.

Jeżeli taka niezdolność jest wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej uprawniającej zainteresowaną osobę do świadczenia płatnego w całości lub w części przez określoną instytucję w przyjmującym państwie członkowskim, nie stosuje się warunku dotyczącego długości pobytu;

c)      pracownikami lub osobami pracującymi na własny rachunek i którzy po trzech latach ciągłego zatrudnienia i zamieszkiwania w przyjmującym państwie członkowskim pracują w innym państwie członkowskim, jednocześnie zachowując swoje miejsce zamieszkania w przyjmującym państwie członkowskim, do którego powracają każdego dnia lub co najmniej raz na tydzień.

Nabywają oni prawo do stałego pobytu w przyjmującym państwie członkowskim na takich samych warunkach, jakie stosuje się w odniesieniu do pracowników, którzy osiągnęli wiek uprawniający do przejścia na emeryturę lub wcześniejszą emeryturę, lub ze względu na stałą niezdolność do pracy (jak opisano w pkt a) i b) powyżej dla osób, które przebywają i pracują w tym samym państwie członkowskim), jednak w ich przypadku okresy zatrudnienia spędzone w państwie członkowskim, w którym pracowali, traktuje się tak, jakby były spędzone w przyjmującym państwie członkowskim.

Warunki dotyczące długości okresu pobytu i zatrudnienia nie mają zastosowania, jeśli małżonek/małżonka lub zarejestrowany partner pracownika lub osoby pracującej na własny rachunek jest obywatelem przyjmującego państwa członkowskiego bądź utracił(a) obywatelstwo tego państwa członkowskiego w wyniku małżeństwa z pracownikiem najemnym lub osobą pracującą na własny rachunek.

Mniej restrykcyjne prawo stałego pobytu, niezależnie od obywatelstwa, przyznaje się również wszystkim członkom rodziny, którzy przebywają na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego wraz z pracownikiem lub osobą pracującą na własny rachunek.

Jeśli pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek umrze w okresie aktywności zawodowej, ale jeszcze przed nabyciem prawa stałego pobytu, członkowie jego rodziny, którzy zamieszkiwali z nim w przyjmującym państwie członkowskim, nabywają prawo stałego pobytu w tym państwie, pod warunkiem że:

a)         pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek w momencie śmierci zamieszkiwał(a) nieprzerwanie na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwóch lat lub

b)         śmierć nastąpiła w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej lub

c)         pozostały przy życiu małżonek utracił obywatelstwo tego państwa członkowskiego w następstwie małżeństwa z pracownikiem lub osobą pracującą na własny rachunek.

PRAWO STAŁEGO POBYTU

Aby prawo stałego pobytu stanowiło rzeczywisty mechanizm integracji w społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego, w którym obywatel Unii zamieszkuje, nie powinno podlegać żadnym warunkom od momentu, kiedy zostało przyznane.

Po nabyciu prawa stałego pobytu można je utracić jedynie w wyniku nieobecności w przyjmującym państwie członkowskim przez okres przekraczający dwa kolejne lata.

W każdym przypadku beneficjent prawa swobodnego przemieszczania się i pobytu nabywa prawo stałego pobytu po upływie co najmniej pięcioletniego okresu nieprzerwanego pobytu, jak opisano w odpowiedniej broszurze informacyjnej.

Prawo stałego pobytu może zostać ograniczone jedynie ze względu na zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego. W celu uzyskania dalszych informacji na ten temat należy zapoznać się z treścią odpowiedniej broszury informacyjnej.

OBYWATELE UNII

Dowodem posiadania przez obywateli Unii prawa stałego pobytu jest dokument poświadczający pobyt stały, który wydaje się na podstawie wniosku, po sprawdzeniu, czy zostały spełnione odpowiednie warunki.

Ciągłość pobytu może zostać poświadczona dowodami wszelkiego rodzaju stosowanymi w przyjmującym państwie członkowskim.

Dokument poświadczający prawo stałego pobytu jest wydawany bezterminowo w jak najkrótszym czasie.

CZŁONKOWIE RODZINY Z KRAJÓW TRZECICH

Dowodem na posiadanie prawa stałego pobytu przez członków rodziny obywatela Unii jest karta stałego pobytu, którą wydaje się w ciągu sześciu miesięcy od złożenia wniosku.

Członkowie rodziny z krajów trzecich są zobowiązani złożyć wniosek o kartę stałego pobytu przed wygaśnięciem karty pobytowej. Niedopełnienie wymogu złożenia wniosku o kartę stałego pobytu przez daną osobę może podlegać proporcjonalnym i niedyskryminującym karom, z wyłączeniem kary więzienia lub deportacji.

Karta stałego pobytu jest automatycznie odnawiana co dziesięć lat.

 

CO TRZEBA WIEDZIEĆ

Władze krajowe nie mogą:

• wymagać od obywateli Unii złożenia wniosku o wydanie dokumentu poświadczającego pobyt stały;
• prosić Państwa o przedstawienie innych dokumentów niż opisane powyżej, np. dowodów na potwierdzenie możliwości samodzielnego utrzymania się, biletów podróżnych, świadectwa pracy, odcinków wypłaty, wyciągów bankowych, dokumentów potwierdzających posiadanie zakwaterowania, środków utrzymania, zaświadczeń lekarskich itp.

TEKSTY REFERENCYJNE

• Dyrektywa 2004/38/WE, Dziennik Urzędowy L 158 z 30 kwietnia 2004 r.

Należy wiedzieć, że jeśli przyjmujące państwo członkowskie nie dokona transpozycji przepisów dyrektywy w odpowiedni sposób lub we właściwym czasie, przepisy te stosuje się bezpośrednio. W związku z tym można powołać się na przepisy dyrektywy względem wszelkiego prawa krajowego, które nie jest z nimi zgodne.