5. Czym zajmuje się Unia?
* Unia Europejska funkcjonuje w różnych obszarach — ekonomicznym, społecznym, prawodawczym i finansowym — wszędzie tam, gdzie jej działania przynoszą korzyści państwom członkowskim. Działania te obejmują:
o zasady polityki solidarnościowej (znanej również pod nazwą polityka spójności) w kwestiach regionalnych, rolnych i społecznych;
o polityka innowacyjności, która umożliwia przeniesienie najnowocześniejszych technologii do takich obszarów, jak: ochrona środowiska, badania i rozwój oraz energia.
* Unia finansuje te zasady polityki z rocznego budżetu w wysokości 120 mld EUR, który w dużej części pochodzi ze składek państw członkowskich. Budżet ten stanowi jedynie ułamek łącznych zasobów UE (maksymalnie 1,24% łącznego dochodu narodowego brutto wszystkich państw członkowskich).
I. Polityka solidarnościowa
Głównym celem polityki solidarnościowej jest wsparcie procesu tworzenia jednolitego rynku (patrz rozdział 6: Jednolity rynek) oraz pomoc ze środków strukturalnych dla mniej zaawansowanych regionów lub sektorów przemysłowych borykających się z trudnościami. Potrzeba solidarnego działania krajów i regionów UE stała się jeszcze bardziej widoczna w kontekście niedawnego przyjęcia 12 nowych krajów, których dochody są znacznie poniżej średniej unijnej. UE musi zatem wspomóc restrukturyzację tych sektorów gospodarki, które ucierpiały w wyniku szybko rosnącej międzynarodowej konkurencji.
(a) Pomoc regionalna
Polityka regionalna UE polega na przekazywaniu funduszy z krajów bogatych do krajów uboższych. Środki te są wykorzystywane na pobudzenie rozwoju zapóźnionych regionów, rewitalizowanie upadających regionów przemysłowych, wspieranie młodych ludzi i osób dotkniętych długotrwałym bezrobociem w szukaniu pracy, unowocześnianie rolnictwa i wspieranie mniej uprzywilejowanych obszarów rolnych.
Środki przewidziane na wsparcie działań regionalnych w ramach budżetu na lata 2007–13 mają służyć realizacji następujących trzech celów:
* Konwergencja. Celem tych działań jest wsparcie najmniej rozwiniętych państw i regionów przez poprawę warunków rozwoju i zatrudnienia tak, aby mogły szybciej zbliżyć się do średniej unijnej. Aby zrealizować te cele, konieczne będzie inwestowanie w kapitał fizyczny oraz ludzki, wprowadzanie innowacji, dążenie do stworzenia społeczeństwa informacyjnego, rozwijanie umiejętności przystosowania się do zmian, zwiększenie wydajności środowiska i administracji.
* Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie. Celem tych działań jest zwiększenie konkurencyjności, poziomu zatrudnienia i atrakcyjności innych regionów, nie tylko tych najsłabiej rozwiniętych. Aby osiągnąć te cele, należy przewidywać zmiany ekonomiczne i społeczne, jak również promować innowację, przedsiębiorczość, ochronę środowiska, dostęp do rynku, zdolność przystosowania się do zmian, oraz rozwój rynków pracy.
* Europejska współpraca terytorialna. Jest to nowy punkt polityki regionalnej. Celem tych działań jest zwiększenie współpracy transgranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej. Aby osiągnąć te cele, należy promować wspólne rozwiązania, które będą wspólnie realizowane przez odpowiednie władze w różnych sektorach, jak: rozwój obszarów miejskich, wiejskich i przybrzeżnych, rozwój relacji gospodarczych oraz współpraca pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MSP).
Opisane powyżej działania będą finansowane z konkretnych funduszy UE, które wyrównają lub będą pobudzać inwestycje realizowane przez sektor prywatny oraz przez rządy krajowe i regionalne. Fundusze te znane są jako fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności.
* Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)DeutshEnglishFrançais to pierwszy fundusz strukturalny, który dostarcza środki w celu wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez zmniejszenie różnic pomiędzy regionami. Fundusz ten wspiera również działania służące rozwojowi strukturalnemu i zmniejszaniu różnic pomiędzy gospodarkami poszczególnych regionów. W ramach tych działań przewiduje się również przebudowę podupadających regionów przemysłowych.
* Europejski Fundusz Społeczny (EFS)DeutshEnglishFrançais , czyli drugi fundusz strukturalny, z którego finansowane są szkolenia zawodowe oraz inicjatywy służące tworzeniu nowych miejsc pracy.
* Oprócz funduszy strukturalnych istnieje również tzw. Fundusz Spójności, który służy do finansowania projektów z zakresu infrastruktury transportowej oraz ochrony środowiska w krajach UE, których PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej.
(b) Wspólna polityka rolna (WPR)
Cele WPR , które określono w Traktacie Rzymskim z 1957 r., zostały w dużym stopniu osiągnięte: zapewniono odpowiedni poziom życia społeczności wiejskiej; ustabilizowano rynki; zapewniono konsumentom produkty rolne za rozsądną cenę; zmodernizowano infrastrukturę rolną. Inne zasady, które wprowadzono od tego czasu, także działają właściwie. Konsumenci korzystają z bezpieczeństwa dostaw, a ceny produktów rolnych pozostają na stałym poziomie, chronione przed wahaniami cenowymi na rynku światowym.
Jednak WPR padła ofiarą własnego sukcesu. Produkcja rosła szybciej niż konsumpcja, co stało się bardzo dużym obciążeniem dla budżetu UE. Należało więc podjąć kroki w celu zreformowania polityki rolnej. Efekty reformy są już widoczne, ponieważ produkcja została zmniejszona. Rolnicy są zachęcani do stosowania zasad zrównoważonej gospodarki rolnej, uwzględniających konieczność ochrony środowiska i utrzymania terenów wiejskich. Takie podejście wpływa również na poprawę jakości i bezpieczeństwa żywności .
Nową rolą społeczności wiejskiej jest zapewnienie działalności gospodarczej na każdym obszarze wiejskim i zachowaniu różnorodności krajobrazu w Europie. Ta różnorodność i uznanie dla „wiejskiego trybu życia”, dla ludzi żyjących w harmonii z naturą, są istotnym elementem tożsamości europejskiej.
Unia Europejska pragnie, aby Światowa Organizacja Handlu poświęciła więcej uwagi takim kwestiom, jak: bezpieczeństwo żywności, zasada ostrożności oraz ochrona zwierząt. Unia Europejska zaczęła również reformować swoją politykę rybołówstwa. W tym przypadku celem jest ograniczenie nadwyżek flot rybackich, zachowanie zasobów rybnych i zapewnienie pomocy finansowej społecznościom rybackim, które chciałyby rozwinąć inną działalność gospodarczą.
(c) Wymiar społeczny
Celem polityki społecznej UE jest niwelowanie najbardziej widocznych różnic w społeczeństwie europejskim. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) został ustanowiony w 1961 r., aby pomóc w tworzeniu nowych miejsc pracy oraz wspierać mobilność zawodową i geograficzną pracowników.
Pomoc finansowa nie jest jednak jedynym rodzajem działań podejmowanych przez UE w celu poprawy warunków społecznych w Europie. Pieniądze nie rozwiążą wszystkich problemów spowodowanych recesją gospodarczą lub regionalnymi opóźnieniami w rozwoju. Efekty dynamicznego wzrostu muszą przede wszystkim pobudzać postęp społeczny, co jest nierozerwalnie związane z prawodawstwem, które gwarantuje wszystkim obywatelom UE solidny zestaw podstawowych praw. Część tych praw, jak na przykład prawo mężczyzn i kobiet do równego wynagrodzenia za taką samą pracę, jest zawarta w traktatach. Pozostałe zostały określone w dyrektywach o ochronie pracowników (zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy) i podstawowych normach bezpieczeństwa.
W 1991 r. Rada Europejska zgromadzona w Maastricht przyjęła Wspólnotową kartę podstawowych praw socjalnychDeutshEnglishFrançais , określającą prawa, które powinny przysługiwać wszystkim pracownikom w UE takie, jak: prawo swobodnego poruszania się; prawo do godziwej zapłaty, lepszych warunków pracy i ochrony socjalnej; prawo do zrzeszania się i prowadzenia negocjacji w sprawie układów zbiorowych; prawo do kształcenia zawodowego; równe traktowanie mężczyzn i kobiet; informowanie pracowników, odbywanie z nimi konsultacji i zapewnienie ich uczestnictwa w istotnych sprawach, ochrona zdrowia i zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy; ochrona dzieci, osób w podeszłym wieku i osób niepełnosprawnych. Karta została włączona do Traktatu w czerwcu 1997 r. w Amsterdamie i obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich.
II. Polityka innowacji
Działania podejmowane przez Unię Europejską mają wpływ na życie codzienne jej obywateli, ponieważ dotyczą faktycznych wyzwań, jakim musi stawić czoła społeczeństwo, jak: ochrona środowiska, ochrona zdrowia, innowacja technologiczna, energia itp.
(a) Ochrona środowiska oraz trwały rozwój
U podstaw działań podejmowanych przez UE w zakresie ochrony środowiska leży program pod nazwą „Środowisko 2010: nasza przyszłość, nasz wybór”. Program, obejmujący okres od 2001 r. do 2010 r., podkreśla potrzebę:
* minimalizowania i spowalniania zmian klimatycznych oraz globalnego ocieplenia;
* ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory;
* rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska i ochroną zdrowia;
* zachowania naturalnych zasobów oraz efektywnego zarządzania odpadami.
Przez cały okres obowiązywania tego programu oraz pięciu wcześniejszych programów, a także w ciągu ponad 30 lat wprowadzania odpowiednich norm, Unia Europejska wdrożyła kompleksowy system ochrony środowiska.
Problemy poruszane w ramach tych programów są różnorakie: hałas, odpady, ochrona naturalnych siedlisk, spaliny, środki chemiczne, wypadki przemysłowe, czystość wody w kąpieliskach, utworzenie europejskiej sieci informacyjnej i pomocowej w sytuacjach kryzysowych, która podejmowałaby działania w przypadku katastrof ekologicznych takich, jak: wyciek ropy lub pożary lasów.
W kontekście planu działań w zakresie ochrony zdrowia i ochrony środowiska na lata 2004–10 przeprowadzono niedawno analizę wpływu zanieczyszczeń na zdrowie. Plan ten stanowi ogniwo łączące politykę z zakresu ochrony zdrowia, ochrony środowiska oraz badań naukowych.
Ustawodawstwo unijne zapewnia ten sam poziom ochrony w całej Unii, ale jest na tyle elastyczne, aby uwzględnić lokalne uwarunkowania. Regulacje są na bieżąco aktualizowane. I tak, na przykład, podjęto decyzję o zmianie regulacji dotyczących chemikaliów i zastąpienie wcześniejszych zasad, które były opracowywane w chaotyczny sposób, jednym systemem służącym do rejestracji, oceny i autoryzacji chemikaliów (tzw. system REACH) English .
System ten jest oparty na centralnej bazie danych zarządzanej przez nowopowołaną Europejską Agencję ds. Substancji Chemicznych z siedzibą w Helsinkach. Celem tych działań jest zapobieżenie zanieczyszczeniu powietrza, wody, gleby lub budynków, zachowanie różnorodności biologicznej oraz poprawa zdrowia i bezpieczeństwa obywateli UE, przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności przemysłu europejskiego.
(b) Innowacja technologiczna
Twórcy Unii Europejskiej słusznie uznali, że przyszły dobrobyt Europy będzie zależał od jej zdolności do pozostania w gronie światowych liderów w dziedzinie technologii. Ponieważ mieli oni świadomość korzyści, jakie niesie ze sobą wspólne realizowanie prac badawczych , już w 1958 r., oprócz EWG, powołali do życia EuratomDeutshEnglishFrançais , czyli Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Euratom stworzono, aby państwa członkowskie mogły wspólnie wykorzystywać energię nuklearną do celów pokojowych. Powołano Wspólne Centrum Badawcze (WCB) English , składające się z dziewięciu instytutów badawczych rozmieszczonych w czterech miejscach: Ispra (Włochy), Karlsruhe (Niemcy), Petten (Holandia) i Geel (Belgia).
Jednakże wraz z rozwojem innowacji technologicznych i naukowych, konieczna okazała się dywersyfikacja badań europejskich i zebranie jak największej liczby badaczy i naukowców z różnych dziedzin. Unia musiała znaleźć nowe sposoby finansowania ich pracy i nowe zastosowania przemysłowe dla ich odkryć.
Wspólne działania badawcze na poziomie UE mają być uzupełnieniem programów badawczych prowadzonych na szczeblu krajowym. Unia koncentruje się na projektach, które łączą laboratoria z różnych krajów UE oraz na podstawowych obszarach badań, takich jak kontrolowana synteza termojądrowa (czyli potencjalnie niewyczerpalne źródło energii na XXI wiek). Wspiera również działania w zakresie badań i rozwoju technologicznego w kluczowych gałęziach przemysłu, jak przemysł elektroniczny lub komputerowy, które są narażone na silną konkurencję spoza UE.
Głównym narzędziem finansowania badań naukowych w ramach UE jest seria programów ramowych. Siódmy program ramowy w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego obejmuje lata 2007–13. Znaczna część liczącego ponad 50 mld EUR budżetu zostanie przeznaczona na takie obszary, jak: ochrona zdrowia, żywność i rolnictwo, technologie informacyjne i komunikacyjne, nauka o materiałach, energetyka, ochrona środowiska, transport, obronność i badania kosmiczne, nauki społeczno-ekonomiczne. W ramach dodatkowych programów będą promowane pomysły, ludzie i zasoby poprzez prace badawcze na granicach nauki, wspieranie badaczy i ich rozwoju zawodowego oraz międzynarodowej współpracy.
(c) Energia
Paliwa kopalne, takie jak: ropa, gaz ziemny oraz węgiel, stanowią 80% energii zużywanej w Unii Europejskiej. Spora i ciągle rosnąca część tych paliw jest sprowadzana spoza UE. Obecnie importuje się 50% gazu i ropy, a do roku 2030 poziom ten może wzrosnąć do 70%. Unia będzie zatem bardziej narażona na przerwy w dostawach czy podwyżki cen w wyniku międzynarodowych kryzysów. Kolejnym powodem, dla którego warto zmniejszyć zużycie paliw kopalnych jest chęć odwrócenia procesu ocieplania globalnego.
W przyszłości konieczne będzie podjęcie różnych działań, na przykład: oszczędzanie energii poprzez wykorzystywanie jej w bardziej rozsądny sposób, rozwój innych źródeł energii(zwłaszcza odnawialnych źródeł energii w Europie) i zwiększenie współpracy międzynarodowej. Do roku 2020 zużycie energii mogłoby spaść nawet o 1/5, pod warunkiem, że konsumenci zmienią swe nawyki, a technologie służące poprawie wydajności energii będą w pełni wykorzystywane.
III. Cena zjednoczonej Europy, czyli budżet Unii Europejskiej
Aby sfinansować swą politykę, Unia Europejska ma do dyspozycji roczny budżet w wysokości ponad 120 mld EUR. Budżet ten jest finansowany z tzw. „własnych zasobów” UE, które nie mogą przekroczyć kwoty stanowiącej równowartość 1,24% łącznego dochodu narodowego brutto wszystkich państw członkowskich.
Zasoby te pochodzą przede wszystkim z następujących źródeł:
* ceł na produkty importowane spoza UE, łącznie z opłatami za produkty rolne;
* ułamka podatku VAT nakładanego na towary i usługi na terenie UE;
* składek uiszczanych przez państwa członkowskie w zależności od poziomu ich zamożności.
Budżet na każdy kolejny rok jest częścią siedmioletniego cyklu budżetowego, czyli „perspektywy finansowej.” Perspektywy finansowe są sporządzane przez Komisję Europejską i wymagają jednomyślnej aprobaty wszystkich państw członkowskich. Muszą być również negocjowane i uzgodnione z Parlamentem Europejskim. Zgodnie z perspektywą finansową na lata 2007–13, łączny budżet na ten okres wynosi 864,4 mld EUR.
Zakaz kopiowania, rozpowszechniania części lub całości bez zgody redakcji EUROPA.wortale.net.