6. Jednolity rynek
* Jednolity rynek jest jednym z największych osiągnięć Unii Europejskiej. Stopniowo eliminowano ograniczenia w zakresie handlu i wolnej konkurencji pomiędzy państwami członkowskimi, dzięki czemu możliwa była poprawa poziomu życia.
* Jednolity rynek nie jest jeszcze jednolitym obszarem gospodarczym. Niektóre sektory gospodarki (usługi publiczne) nadal podlegają przepisom krajowym.
* Poszczególne kraje UE są w dużej mierze nadal odpowiedzialne za system podatków oraz opieki społecznej.
* Funkcjonowanie jednolitego rynku wspiera cały szereg powiązanych ze sobą zasad polityki, które Unia opracowała w ciągu lat. Dzięki tym zasadom, z liberalizacji rynku będzie mogła skorzystać jak największa liczba przedsiębiorstw i konsumentów.
I. Droga ku zbudowaniu jednolitego rynku
(a) Ograniczenia rynku wewnętrznego
Jednym z założeń traktatu z 1957 r., na mocy którego utworzono Europejską Wspólnotę Gospodarczą, było zniesienie granic celnych w obrębie Wspólnoty oraz ustanowienie wspólnych taryf celnych dla towarów spoza EWG. Cel ten osiągnięto 1 lipca 1968 r.
Jednakże opłaty celne to tylko jeden aspekt barier utrudniających handel transgraniczny. W latach siedemdziesiątych XX w. istniały inne bariery handlowe uniemożliwiające pełne stworzenie wspólnego rynku. Na drodze ku swobodnemu przemieszczaniu się osób, towarów i kapitału stały normy techniczne, normy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, jak również przepisy obowiązujące w poszczególnych krajach w zakresie wykonywania pewnych zawodów czy kontroli walutowej.
(b) Cel: ustanowienie rynku wewnętrznego do 1993 r
W czerwcu 1985 r. Komisja pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa, jej ówczesnego przewodniczącego, opublikowała białą księgę, która zakładała zniesienie w ciągu siedmiu lat wszelkich barier fizycznych, technicznych i podatkowych ograniczających swobodne przemieszczanie w ramach Wspólnoty. Miało to pobudzić rozwój przemysłu i handlu w ramach dużego jednolitego obszaru gospodarczego o skali porównywalnej z rynkiem amerykańskim.
Instrumentem prawnym umożliwiającym stworzenie rynku wewnętrznego był Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie w lipcu 1987 r. Akt ten zakładał:
* rozszerzenie uprawnień Wspólnoty w niektórych obszarach (polityka społeczna, badania naukowe, ochrona środowiska);
* stopniowe budowanie rynku wewnętrznego do końca 1992 r. za pomocą obszernego programu legislacyjnego zakładającego przyjęcie setek dyrektyw i rozporządzeń;
* wykorzystanie w większym stopniu podejmowania decyzji większością głosów w Radzie Ministrów.
II. Jednolity rynek dzisiaj
(a) Bariery fizyczne
W Unii Europejskiej zniesiono wszystkie kontrole graniczne towarów i osób. Jeżeli zajdzie jednak potrzeba, od czasu do czasu policja przeprowadza wyrywkowe kontrole (w ramach walki z przestępczością i przemytem narkotyków).
Układ z SchengenEnglish , który w czerwcu 1985 r. podpisała pierwsza grupa państw UE i do którego później przystąpiły inne państwa (oprócz Irlandii, Wielkiej Brytanii, Cypru, Bułgarii i Rumunii), ustala zasady współpracy policji oraz wspólnej polityki azylowej i imigracyjnej, aby umożliwić całkowite zniesienie kontroli osób na wewnętrznych granicach Unii (patrz rozdział 10: Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość).
(b) Bariery techniczne
Kraje UE przyjęły zasadę uznawania norm krajowych dla większości produktów. Każdy produkt wyprodukowany i sprzedawany, w sposób zgodny z prawem, w jednym państwie członkowskim musi być przyjęty do obrotu we wszystkich pozostałych krajach UE.
Liberalizacja sektora usług była możliwa dzięki wzajemnemu uznawaniu lub koordynowaniu zasad krajowych dotyczących dostępu do pewnych zawodów (np. w dziedzinie prawa, medycyny, turystyki, bankowości czy ubezpieczeń) lub prawa do ich wykonywania. Niemniej jednak daleko jeszcze do osiągnięcia pełnej swobody przemieszczania się osób. W dalszym ciągu istnieją przeszkody, które uniemożliwiają ludziom przeprowadzanie się do innego kraju UE lub wykonywanie tam określonych zawodów.
Podjęto działania, aby zwiększyć mobilność osób pracujących, a zwłaszcza, aby dyplomy oraz świadectwa potwierdzające kwalifikacje zawodowe (np. do wykonywania zawodu hydraulika czy cieśli) uzyskane w jednym kraju UE były uznawane we wszystkich pozostałych krajach.
Otwarcie krajowych rynków usług przyniosło również inne korzyści. Ceny krajowych rozmów telefonicznych spadły i wynoszą zaledwie ułamek cen obowiązujących 10 lat temu. Dzięki nowej technologii do rozmów telefonicznych w coraz większym stopniu wykorzystuje się Internet. Większa konkurencja doprowadziła również do znacznych obniżek cen biletów tanich linii lotniczych w Europie.
(c) Bariery podatkowe
Bariery podatkowe stopniowo zmniejszano poprzez częściowe ujednolicenie krajowych stawek podatku VAT. Natomiast opodatkowanie dochodów z inwestycji było przedmiotem porozumienia zawartego pomiędzy państwami członkowskimi i niektórymi państwami trzecimi (m.in. Szwajcarią), które weszło w życie w lipcu 2005 r.
(d) Zamówienia publiczne
Dzięki wprowadzeniu dyrektyw regulujących zasady świadczenia usług, realizacji dostaw i robót budowlanych w wielu sektorach (m.in. w zakresie dostawy wody, energii i usług telekomunikacyjnych), rynek zamówień publicznych jest w chwili obecnej otwarty dla oferentów ze wszystkich krajów UE – niezależnie od tego, czy zamówienia przyznawane są na szczeblu krajowym, regionalnym czy też lokalnym.
III. Prace w toku
(a) Usługi finansowe
Założenia planu działań UE mającego na celu utworzenie zintegrowanego rynku usług finansowych do 2005 r. zostały w pełni zrealizowane. Dzięki tym działaniom spadł koszt kredytów dla klientów indywidualnych i korporacyjnych, a klienci depozytowi mogą korzystać z jeszcze większej liczby produktów inwestycyjnych, np. programów oszczędnościowych lub funduszy emerytalnych, oferowanych przez wybranego przez nich europejskiego usługodawcę. Obniżono również opłaty bankowe z tytuły płatności transgranicznych.
(b) Bariery administracyjne i techniczne uniemożliwiające swobodne przemieszczanie
Mimo znacznego postępu w tym zakresie ciągle jeszcze zdarza się, że kraje UE niechętnie akceptują normy obowiązujące w innych państwach członkowskich bądź też nie chcą uznać kwalifikacji zawodowych uzyskanych w innym kraju na terenie Unii. Integracji oraz efektywności rynkowej nie sprzyja również podział krajowych systemów podatkowych.
(c) Łamanie praw autorskich i patentowych
Aby zapobiec piractwu medialnemu i podrabianiu produktów unijnych konieczna jest należyta ochrona. Komisja Europejska szacuje, że co roku przestępstwa tego typu kosztują Unię tysiące stanowisk pracy, dlatego też Komisja wraz z rządami poszczególnych państw podjęła działania w celu rozszerzenia ochrony praw autorskich i patentowych.
IV. Zasady polityki leżące u podstaw jednolitego rynku
(a) Transport
Działania podejmowane przez UE w zakresie transportu dotyczyły przede wszystkim swobodnego świadczenia usług w transporcie lądowym, a zwłaszcza swobodnego dostępu do rynku transportu międzynarodowego oraz dopuszczenia firm transportowych niebędących rezydentami danego państwa członkowskiego do jego rynku krajowych usług transportowych. Podjęto decyzje o ujednoliceniu zasady konkurencji w sektorze transportu drogowego, zwłaszcza w zakresie kwalifikacji zawodowych, dostępu do rynku, swobody zakładania działalności gospodarczej i świadczenia usług w tym zakresie, czasu jazdy oraz bezpieczeństwa na drodze.
Wspólna polityka transportu powietrznego ma być odpowiedzią na wpływ globalnej konkurencji. Przestrzenie powietrzne nad Europą są stopniowo uwalniane, dzięki czemu istnieje większa możliwość współdzielenia zasobów pomiędzy głównymi liniami lotniczymi. Możliwy jest również wzajemny dostęp do rynku i swoboda ustalania cen biletów. Wszystko to jest nierozłącznie związane z zasadami bezpieczeństwa, które muszą uwzględnić zobowiązania linii lotniczych jako podmiotów świadczących usługi publiczne oraz wymogi strefowe.
Transport morski podlega zasadom konkurencji obowiązującym w Unii Europejskiej, niezależnie od tego, czy odbywa się na statkach należących do firm europejskich czy też na statkach pływających pod banderą innych krajów. Zasady te mają przeciwdziałać stosowaniu nieuczciwych praktyk cenowych (tzw. tanie bandery). Poruszono w nich również kwestię poważnych trudności, które napotyka przemysł budownictwa okrętowego w Europie.
(b) Konkurencja
Historia obszernej polityki dotyczącej zasad konkurencji w Unii Europejskiej sięga czasów Traktatu Rzymskiego. Jest ona naturalną konsekwencją zasad dotyczących wolnego handlu w ramach jednolitego rynku europejskiego. Polityka określająca zasady konkurencji została wdrożona przez Komisję Europejską, która wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości ponosi odpowiedzialność za to, aby jej zasady były przestrzegane.
Polityka konkurencji ma zapobiec naruszaniu wolnej konkurencji na jednolitym rynku w wyniku porozumień pomiędzy podmiotami, udzielenia preferencyjnej pomocy przez władze publiczne lub nieuczciwemu monopolowi.
Wszelkie umowy mieszczące się w kategoriach przewidzianych w Traktacie muszą być zgłaszane Komisji Europejskiej przez zainteresowane podmioty lub organy. Komisja może nałożyć grzywnę bezpośrednio na spółki, które naruszają zasady konkurencji lub nie dopełniły obowiązku zgłoszeniowego.
W przypadku udzielenia pomocy w sposób niezgodny z prawem lub niezgłoszenia tego rodzaju pomocy, Komisja może zażądać, aby beneficjent zwrócił uzyskane w ten sposób środki. Komisja musi być również powiadamiana o wszelkich fuzjach lub przejęciach, w wyniku których jeden podmiot uzyskałby dominującą pozycję w danym sektorze.
(c) Polityka konsumencka
Dzięki unijnej polityce konsumenckiej obywatele Unii mogą spokojnie robić zakupy w każdym państwie członkowskim. Wszyscy konsumenci korzystają z tego samego wysokiego poziomu ochrony. Wszystkie produkty, jakie kupujesz oraz żywność, jaką spożywasz zostały gruntownie przebadane, aby zapewnić najwyższy stopień bezpieczeństwa. Unia Europejska dokłada starań, aby jej obywatele nie zostali oszukani przez nieuczciwych sprzedawców ani nie padli ofiarą nieuczciwej lub wprowadzającej w błąd reklamy. Twoje prawa jako konsumenta podlegają ochronie i masz dostęp do uzyskania zadośćuczynienia, jeżeli przebywasz na terenie UE a zakup został dokonany w sklepie, w domu wysyłkowym, drogą telefoniczną lub internetową.
Zakaz kopiowania, rozpowszechniania części lub całości bez zgody redakcji EUROPA.wortale.net.