Eurożargon
Pracownicy instytucji UE oraz media zajmujące się tematyką unijną często używają eurożargonu - słów i zwrotów, zrozumiałych tylko dla nich samych. Stosowanie eurożargonu może powodować trudności w rozumieniu informacji podawanych do publicznej wiadomości - dlatego właśnie stworzyliśmy poniższy „prosty przewodnik językowy" i mamy nadzieję, że okaże się on pomocny.
Agenda:
Dosłowne znaczenie tego terminu to „rzeczy do wykonania”. Zwykle odnosi się on do listy kwestii, które mają zostać przedyskutowane podczas danego spotkania, ale politycy używają go często w znaczeniu „cele, które chcemy osiągnąć”. Na przykład unijna „agenda społeczna” określa cele, jakie wyznaczyła sobie Unia na kilka najbliższych lat w zakresie zatrudnienia i polityki społecznej.
Analiza porównawcza (tzw. benchmarking):
Termin ten oznacza proces oceniania działalności danego kraju, przedsiębiorstwa, gałęzi przemysłu itd. w porównaniu z innymi krajami, przedsiębiorstwami, gałęziami przemysłu itd. Poziom odniesienia, tzw. benchmark, jest standardem, według którego ocenia się wyniki.
„Bruksela zdecydowała …":
Terminem „Bruksela" często posługują się media, mówiąc o instytucjach unijnych, z których większość ma swoją siedzibę w tym właśnie mieście. Projekty unijnych aktów prawnych przedkładane są przez Komisję Europejską, ale to Rada Unii Europejskiej (ministrowie z rządów każdego państwa członkowskiego) i Parlament Europejski (wybierany przez obywateli UE) omawiają, zmieniają i ostatecznie zatwierdzają lub odrzucają te projekty.
Cztery swobody:
Jednym z ogromnych osiągnięć UE było stworzenie obszaru bez granic, w obrębie którego istnieje swoboda przepływu osób, towarów, usług i kapitału. Ta poczwórna swoboda przepływu jest czasem określana mianem „czterech swobód”.
Deficyt budżetowy:
Termin techniczny oznaczający różnicę między przychodami rządu a jego wydatkami.
Deficyt demokracji:
Często mówi się, że system podejmowania decyzji w UE jest zbyt odległy od przeciętnych obywateli, którzy nie mogą zrozumieć jego zawiłości i trudnych tekstów prawnych. Unia Europejska próbuje przezwyciężyć ten „deficyt demokracji” poprzez upraszczanie prawodawstwa i lepsze informowanie obywateli oraz poprzez umożliwienie społeczeństwu obywatelskiemu (patrz poniżej) zabrania głosu w tworzeniu polityki europejskiej. Warto pamiętać, że obywatele są reprezentowani w unijnym procesie decyzyjnym przez posłów do Parlamentu Europejskiego.
Więcej informacji na ten temat znajduje się w glosariuszu Deutsch English Français.
DG:
Pracownicy głównych instytucji UE (Komisji, Rady i Parlamentu) są podzieleni na wiele różnych departamentów, zwanych „dyrekcjami generalnymi” (DG), z których każda jest odpowiedzialna za pewne zadania lub obszary polityki. Szef administracyjny każdej DG zwany jest „dyrektorem generalnym” (termin ten czasem jest również skracany do „DG”).
Dialog obywatelski:
Termin oznacza konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim (patrz poniżej) prowadzone w związku z przygotowywaniem przez Komisję Europejską strategii i wniosków legislacyjnych. Dialog obywatelski ma szersze znaczenie niż „dialog społeczny" (patrz poniżej).
Dialog społeczny:
Rozmowy, negocjacje i wspólne działania europejskich partnerów społecznych (patrz poniżej) oraz ich rozmowy z instytucjami UE.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć w glosariuszu Deutsch English Français.
Dokument nieoficjalny (dokument roboczy):
Dokument, który nie wymaga oficjalnego przyjęcia czy zatwierdzenia (specyficzny nie tylko dla UE).
Dzień Europy, 9 maja:
To właśnie 9 maja 1950 r. Robert Schuman (ówczesny minister spraw zagranicznych Francji) wygłosił swoje słynne przemówienie w którym przedstawił ideę integracji europejskiej (patrz poniżej) jako sposobu na zapewnienie pokoju i zbudowanie dobrobytu w powojennej Europie. Jego propozycje stały się fundamentem dzisiejszej Unii Europejskiej, dlatego 9 maja jest co roku świętowany jako rocznica powstania UE.
EFTA:
Skrót ten pochodzi od angielskiej nazwy Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (European Free Trade Association). Jest to organizacja powołana w 1960 r. w celu wspierania wolnego handlu towarami pomiędzy państwami członkowskimi. Początkowo w jego skład wchodziło siedem krajów: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Szwajcaria i Wielka Brytania. Finlandia dołączyła w 1961 r., Islandia w 1970 r., a Lichtenstein w 1991 r. W 1973 r., Wielka Brytania i Dania wystąpiły z EFTA i przyłączyły się do EWG (patrz poniżej). Następnie tego samego dokonały inne kraje: Portugalia w 1986 r., a Austria, Finlandia i Szwecja w 1995 r. Obecnie do krajów EFTA zaliczają się: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria.
EOG:
Ten skrót odnosi się do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który składa się z państw członkowskich Unii Europejskiej i wszystkich krajów EFTA (patrz powyżej) z wyjątkiem Szwajcarii. Porozumienie EOG, które weszło w życie 1 stycznia 1994 r., umożliwia Islandii, Lichtensteinowi i Norwegii korzystanie z zalet jednolitego rynku UE bez posiadania pełnych przywilejów i obowiązków wypływających z członkostwa w UE.
ERASMUS:
Termin ten nie należy właściwie do eurożargonu. To wspierany przez UE program edukacyjny, nazwany tak na cześć wielkiego uczonego renesansowego Erazma z Rotterdamu, który działa od roku 1987 r. Dzięki stypendiom Erasmusa dotychczas ponad półtora miliona studentów szkół wyższych w całej Europie mogło wyjechać, czasami po raz pierwszy w życiu, na studia do innego kraju.
Eurobarometr:
Ośrodek badań opinii publicznej, który od 1973 prowadzi badania na zlecenie Komisji Europejskiej we wszystkich państwach członkowskich oraz w krajach kandydujących. Znajomość opinii ogółu ludności pomaga Komisji Europejskiej w przygotowywaniu projektów aktów prawnych, podejmowaniu decyzji i ocenie
Eurokrata:
Termin „eurokraci” (gra słów od terminu „biurokraci”) odnosi się do tysięcy obywateli UE, którzy pracują w instytucjach unijnych (Parlamencie, Radzie, Komisji i innych).
Euroland:
Jest to potoczne określenie stosowane do obszaru oficjalnie zwanego „obszarem euro” lub „strefą euro”. Obszar ten składa się z państw członkowskich UE, które przyjęły wspólną walutę euro. Dotychczas dokonały tego Austria, Belgia, Cypr, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowenia, Słowacja oraz Włochy.
EUROPA:
Termin ten nie należy właściwie do eurożargonu. Jest to łacińska nazwa Europy, która dziś funkcjonuje również jako nazwa oficjalnej strony Unii Europejskiej. Portal zawiera dużo przydatnych informacji na temat UE, regularnie aktualizowanych, i dostępnych we wszystkich językach urzędowych UE.
Europejski Rok …:
Każdego roku lub co dwa lata Unia Europejska lub Rada Europy może zwrócić uwagę opinii publicznej na konkretne zagadnienie ważne dla Europy, organizując szereg specjalnych imprez na dany temat. Rok 2008 ogłoszono Europejskim Rokiem Dialogu Międzykulturowego.
Eurosceptyk:
Termin ten jest często używany w stosunku do osób, które są przeciwne integracji europejskiej lub które podchodzą sceptycznie do UE i jej celów.
Eurotaryfa:
Eurotaryfa to nowe pułapy cen, które operatorzy komórkowi muszą zaoferować swoim klientom za połączenia wykonywane lub odbierane podczas pobytu w innym kraju Unii Europejskiej.
EWG:
Skrót ten odnosi się do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, która jest jedną z trzech Wspólnot Europejskich (patrz poniżej) i którą ustanowiono w 1957 r. w celu doprowadzenia do gospodarczej integracji Europy. Początkowo w jej skład wchodziło sześć państw członkowskich: Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandia. W 1993 r., z chwilą wejścia w życie Traktatu z Maastricht, EWG zmieniła nazwę na Wspólnotę Europejską (WE), która stanowi podstawę dzisiejszej Unii Europejskiej.
Federalizm:
Mówiąc najogólniej termin ten oznacza ustrój państwa, które tworzy z innymi federację, ale pozostaje niezależne w zakresie swoich spraw wewnętrznych. Osoby wspierające ten ustrój często zwane są „federalistami”.
Wiele krajów na świecie – np. Australia, Kanada, Niemcy, Szwajcaria i Stany Zjednoczone – posiada federalne modele rządu, w których o pewnych zagadnieniach (takich jak polityka zagraniczna) decyduje się na szczeblu federalnym, natomiast o innych decydują poszczególne części składowe federacji, noszące różne nazwy w zależności od kraju. Jednakże model ten jest różny w poszczególnych krajach.
Unia Europejska nie opiera się na żadnym z tych modeli: nie jest federacją, lecz jedyną w swoim rodzaju unią państw, której członkowie, pozostając suwerennymi narodami, dobrowolnie zrzekają się części swych kompetencji na rzecz UE. Dzięki temu posiadają taką siłę i taki wpływ na arenie międzynarodowej, którego żadne z nich nie posiadałoby, gdyby działało w pojedynkę.
Kwestia, czy UE powinna stać się bardziej „federalna” jest jednym z elementów debaty na temat przyszłości Europy.
Filary UE:
Unia Europejska podejmuje decyzje w trzech różnych dziedzinach (obszarach polityki), zwanych również trzema „filarami” UE.
* Pierwszy filar jest „domeną Wspólnoty”, obejmującą większość wspólnych obszarów polityki, w której decyzje podejmowane są „metodą wspólnotową” (patrz poniżej) – z udziałem Komisji, Parlamentu i Rady.
* Drugi filar to wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, w której decyzje podejmowane są jedynie przez Radę.
* Trzeci filar to „współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych", w której – tak jak i w przypadku drugiego filaru – Rada podejmuje decyzje.
W ramach pierwszego filaru, Rada zwykle podejmuje decyzje „kwalifikowaną większością" głosów (patrz poniżej). W pozostałych filarach, decyzje Rady muszą być jednomyślne, czyli mogą zostać zablokowane przez veto każdego z krajów.
Rada może podjąć decyzję o zastosowaniu „mostu wspólnotowego” (patrz poniżej) w celu przeniesienia pewnych zagadnień z trzeciego do pierwszego filaru.
Flexicurity (model elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego):
Model państwa opiekuńczego, które prowadzi aktywną politykę w dziedzinie zatrudnienia. Model ten stanowi połączenie łatwości zatrudniania i zwalniania pracowników (elastyczność dla pracodawców) oraz znacznych korzyści dla bezrobotnych (bezpieczeństwo pracowników). Po raz pierwszy model wprowadzono w Danii w latach 90.
Harmonizacja:
Może oznaczać wzajemne dostosowywanie przepisów krajowych, bardzo często w celu usunięcia krajowych barier, które utrudniają swobodny przepływ pracowników, towarów, usług i kapitału. Innymi słowy, harmonizacja oznacza upewnienie się, że – we wszystkich obszarach polityki, za które odpowiada UE – przepisy ustanowione przez poszczególne kraje UE nakładają te same zobowiązania na obywateli oraz że w każdym z tych krajów istnieją pewne minimalne zobowiązania.
Harmonizacja może również oznaczać koordynację krajowych norm technicznych w celu umożliwienia swobodnego obrotu produktów i usług w całej UE. W przeciwieństwie do popularnego mitu, harmonizacja nie polega na bezcelowym ustanawianiu norm dla wszystkiego: od krzywizny ogórka po kolor marchewki. Często polega ona po prostu na wzajemnym uznawaniu przez kraje UE norm bezpieczeństwa produktów.
Integracja europejska:
Oznacza budowanie jedności między krajami i narodami Europy. W kontekście Unii Europejskiej „integracja europejska” oznacza, że państwa łączą swoje zasoby i wiele decyzji podejmują wspólnie. Proces ten odbywa się dzięki współdziałaniu instytucji UE (Parlamentu, Rady, Komisji i innych).
Jednomyślność:
W przypadku niektórych decyzji Rada Unii Europejskiej musi osiągnąć jednomyślność, tzn. wszystkie państwa muszą wyrazić zgodę. Sprzeciw, nawet jednego państwa, powoduje zablokowanie decyzji. Ten sposób podejmowania decyzji w Unii złożonej z 27 krajów znacznie utrudniałby postęp, dlatego obecnie zasada jednomyślności stosowana jest jedynie w przypadku szczególnie wrażliwych kwestii, takich jak azyl, podatki oraz wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. W większości obszarów decyzje podejmowane są obecnie poprzez głosowanie większością kwalifikowaną (patrz powyżej).
Języki urzędowe:
Od 1 stycznia 2007 r. istnieje 23 języków urzędowych Unii Europejskiej: angielski, bułgarski, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański, niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski i włoski.
Prawo UE publikowane jest we wszystkich językach urzędowych. Dowolnego języka urzędowego można też używać w korespondencji z instytucjami unijnymi. Ponadto w Europie istnieje wiele innych języków mówionych i Europejczycy przykładają dużą wagę do różnorodności języków narodowych i regionalnych. Języki stanowią część ich bogatego dziedzictwa kulturowego. Komisja Europejska prowadzi program wspierania nauki języków obcych i różnorodności językowej.
KE:
Skrót ten odnosi się do Komisji Europejskiej.
Komisja Europejska:
Jest politycznie niezależną instytucją, która reprezentuje i wspiera interesy Unii Europejskiej jako całości. Wnosi projekty aktów prawnych, polityk i programów działań oraz jest odpowiedzialna za wykonanie decyzji Parlamentu i Rady.
Klauzula rendez-vous:
Czasami, gdy przywódcy UE rozpatrują ważny dokument prawny, nie mogą dojść do porozumienia w zakresie pewnego zagadnienia. W takiej sytuacji mogą zdecydować, że powrócą do tej kwestii w późniejszym terminie. Ich decyzji nadawany jest tryb urzędowy poprzez sformułowanie jej na piśmie i załączenie w formie klauzuli do dokumentu prawnego będącego przedmiotem dyskusji. Ten rodzaj klauzuli zwany jest czasami „klauzulą rendez-vous”.
Komitologia:
Bardziej poprawny termin brzmi „procedura komitetowa". Jest to proces, w którym Komisja Europejska – wdrażając prawo UE – ma obowiązek konsultować się ze specjalnymi komitetami doradczymi złożonymi z ekspertów z państw członkowskich UE.
Więcej szczegółów znajduje się w glosariuszu Deutsch English Français.
Kompetencje / uprawnienia:
Termin ten stosuje się w eurożargonie na określenie „praw i obowiązków". Często jest używany w dyskusjach politycznych na temat tego, jakie uprawnienia i obowiązki powinny zostać nadane instytucjom UE, a jakie powinny być pozostawione władzom krajowym, regionalnym i lokalnym.
Konferencja międzyrządowa (IGC):
Jest to konferencja, na której spotykają się przedstawiciele rządów państw członkowskich w celu wprowadzenia zmian w traktatach Unii Europejskiej.
Konstytucja UE:
Obecnie UE opiera się na czterech podstawowych traktatach, które określają zasady jej funkcjonowania. Jako że traktaty te są obszerne i złożone, przywódcy UE mają zamiar zastąpić je jednym, krótszym i prostszym dokumentem. Traktat konstytucyjny uzgodniono i podpisano w 2004 r. Nie wszedł on jednak w życie. W 2005 r. traktat odrzucono w referendach we Francji i Holandii.
Konwent:
Termin ten posiada różne znaczenia. W kontekście europejskim oznacza grupę osób reprezentujących instytucje UE, rządy i parlamenty krajowe, które zbierają się w celu przygotowania ważnych dokumentów. Konwenty tego rodzaju spotykały się w celu przygotowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz projektu Konstytucji UE.
Kraj kandydujący:
Kraj, który złożył wniosek o przystąpienie do Unii Europejskiej i którego wniosek został oficjalnie przyjęty (patrz poniżej „kraj ubiegający się o członkostwo”). Obecnie do przystąpienia do UE kandydują trzy kraje: Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii oraz Turcja. Przed przystąpieniem do UE, kraj kandydujący musi spełnić „kryteria kopenhaskie" (patrz poniżej).
Kraj przystępujący:
Kraj kandydujący (patrz powyżej), który spełnił kryteria kopenhaskie (patrz poniżej) i zakończył negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej.
Kraj trzeci:
Kraj niebędący państwem członkowskim UE. Mówi się na przykład o stosunkach pomiędzy dwoma państwami członkowskimi UE a krajem trzecim, czyli krajem, który nie należy do Unii Europejskiej.
Kraj ubiegający się o członkostwo:
Kraj, który złożył wniosek o przystąpienie do Unii Europejskiej. Po oficjalnym przyjęciu wniosku, kraj ten stanie się krajem kandydującym (patrz powyżej).
Więcej informacji na ten temat można znaleźć w glosariuszu Deutsch English Français.
Kryteria kopenhaskie:
W czerwcu 1993 r., przywódcy UE na posiedzeniu w Kopenhadze określili trzy kryteria, które każdy kraj kandydujący (patrz powyżej) musi spełnić przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Po pierwsze, kraj taki musi posiadać stabilne instytucje gwarantujące demokrację, państwo prawne, poszanowanie praw człowieka oraz praw mniejszości. Po drugie musi posiadać funkcjonującą gospodarkę rynkową. Po trzecie musi przyjąć cały dorobek wspólnotowy (patrz powyżej) i wspierać różne cele Unii Europejskiej. Ponadto musi posiadać administrację publiczną zdolną do wprowadzania w życie i praktycznego stosowania przepisów UE. Unia zastrzega sobie prawo do podjęcia decyzji czy kraj kandydujący spełnił te kryteria, i czy jest gotowa na przyjęcie nowego państwa członkowskiego.
Kryteria z Maastricht:
Jest to pięć kryteriów określających, czy dane państwo UE jest gotowe do przyjęcia euro. Kryteria te to:
Stabilność cen:
stopa inflacji nie może być wyższa niż 1,5 punktu procentowego powyżej średniej z trzech państw UE o najniższej inflacji w poprzednim roku;
Deficyt budżetowy:
(patrz powyżej): ogólnie powinien wynosić mniej niż 3% produktu krajowego brutto (PKB);
Dług:
dług publiczny nie powinien przekraczać 60% PKB. Jednak państwa, w których dług jest wyższy, wciąż mogą przyjąć euro, o ile wysokość długu stale spada;
Stopy procentowe:
długoterminowa stopa procentowa nie może wynosić więcej niż 2 punkty procentowe powyżej średniej z trzech państw UE o najniższej inflacji w poprzednim roku;
Stabilność kursu walutowego:
wahania kursu waluty krajowej powinny mieścić się w ściśle określonych granicach w ostatnich dwóch latach.
Kryteria te ustanowiono w Traktacie z Maastricht – stąd nazwa „kryteria z Maastricht".
Metoda wspólnotowa:
Oznacza sposób podejmowania decyzji w UE: Komisja składa wniosek Radzie i Parlamentowi, które następnie go rozpatrują, proponują zmiany i ostatecznie przyjmują go jako prawo UE. W tym procesie często zasięga się opinii innych organów, takich jak Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów.
Międzyrządowy:
Oznacza to dosłownie „między rządami”. W UE niektóre sprawy – takie jak zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i obrony – są uzgadniane wyłącznie w oparciu o porozumienia międzyrządowe (czyli porozumienia zawarte przez rządy państw UE), a nie metodą wspólnotową (patrz powyżej). Decyzje międzyrządowe podejmowane są przez ministrów spotykających się na posiedzeniach Rady Unii Europejskiej albo na najwyższym szczeblu – przez premierów i/lub prezydentów państw UE spotykających się jako Rada Europejska.
Most wspólnotowy:
Jest to procedura przenoszenia pewnych zagadnień z trzeciego „filaru" UE (patrz powyżej) do pierwszego filaru, aby mogły być objęte metodą wspólnotową (patrz powyżej). Wszelkie decyzje na temat zastosowania mostu muszą zostać podjęte jednomyślnie przez Radę, a następnie ratyfikowane przez każde państwo członkowskie.
Najlepsza praktyka / najlepsze praktyki:
Jedną z metod usprawniania obszarów działania UE jest obserwowanie przez rządy poszczególnych państw sytuacji w innych krajach UE w celu ustalenia, która polityka sprawdza się najlepiej. Rządy mogą wówczas przyjąć tę „najlepszą praktykę", dostosowując ją do warunków lokalnych i krajowych.
Ojcowie założyciele:
Bezpośrednio po II wojnie światowej ludzie tacy jak Jean Monnet i Robert Schuman marzyli o zjednoczeniu narodów Europy w trwałym pokoju i przyjaźni. W ciągu kolejnych pięćdziesięciu lat, w miarę budowania UE, ich marzenie stawało się rzeczywistością. Dlatego też nazywa się ich „ojcami założycielami” Unii Europejskiej.
Otwarta metoda koordynacji:
W wielu dziedzinach (np. edukacja i szkolenia, emerytury, renty i opieka zdrowotna, imigracja i sprawy związane z azylem) rządy państw UE nie wprowadzają prawodawstwa ustalonego na szczeblu UE, ale wolą stosować własne krajowe przepisy. Jednakże w interesie wszystkich państw leży wymiana informacji, stosowanie najlepszych praktyk (patrz powyżej) oraz ujednolicanie polityk prowadzonych w poszczególnych krajach. Ta metoda uczenia się na przykładzie innych państw nowi nazwę „otwartej metody koordynacji”.
Państwo członkowskie:
Kraje, które należą do organizacji międzynarodowej są jej „państwami członkowskimi”. Termin ten jest również często używany na określenie rządów tych krajów.
Od dnia 1 maja 2007 r. państwami członkowskimi Unii Europejskiej są: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Szwecja , Węgry, Wielka Brytania i Włochy. Daty przystąpienia do UE poszczególnych państw podano w definicji „rozszerzenia” (patrz poniżej).
Partnerzy społeczni:
To żargonowe określenie oznacza pracodawców i pracowników. Na poziomie UE reprezentują ich trzy główne organizacje:
* Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (EKZZ) reprezentująca pracowników;
* Europejska Unia Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE) reprezentująca pracodawców sektora prywatnego;
* Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) reprezentująca pracodawców sektora publicznego.
Z tymi organizacjami Komisja Europejska konsultuje przygotowywane projekty prawodawstwa dotyczącego zatrudnienia i spraw socjalnych.
Perspektywa finansowa:
W tym kontekście słowo „perspektywa” oznacza „plan”. UE musi zaplanować swoje prace z wyprzedzeniem i upewnić się, że posiada wystarczające środki pieniężne na opłacenie tego, czego pragnie dokonać. Dlatego też jej główne instytucje (Parlament, Rada i Komisja) muszą z wyprzedzeniem uzgadniać priorytety na kolejne kilka lat i przygotowywać plan wydatków zwany „perspektywą finansową”. W perspektywie finansowej umieszcza się maksymalną kwotę, którą UE może wydać i stwierdza się, na co można tę kwotę przeznaczyć.
Głównym celem perspektywy finansowej jest utrzymywanie wydatków UE pod kontrolą.
Polityka sąsiedztwa:
Europejska polityka sąsiedztwa (ENP) powstała w kontekście rozszerzenia UE w 2004 r. Jej celem jest uniknięcie nowych podziałów pomiędzy rozszerzoną UE a krajami z nią sąsiadującymi oraz ogólne wzmocnienie stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu. Polityka ta opiera się na wspólnych wartościach takich jak: demokracja, poszanowanie praw człowieka, państwo prawa, właściwy ład regulacyjno-administracyjny, gospodarka rynkowa i zrównoważony rozwój. Stosunki z krajami sąsiadującymi zależą w dużej mierze od tego, w jakim stopniu te wartości są wspólnie dzielone. Kluczowym elementem europejskiej polityki sąsiedztwa są dwustronne plany działania, które UE uzgadnia z każdym krajem partnerskim. Zawierają one plany krótko- i średniookresowych reform politycznych i ekonomicznych.
Pomocniczość / zasada pomocniczości:
Zasada „pomocniczości” polega na podejmowaniu decyzji w UE jak najbliżej obywatela. Innymi słowy, Unia podejmuje działania na poziomie wspólnotowym wyłącznie wówczas, gdy są one bardziej skuteczne od działań podejmowanych na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (z wyjątkiem spraw leżących wyłącznie w jej gestii).
Ponadnarodowy:
Ten termin dosłownie oznacza „na poziomie wyższym niż poziom rządów krajowych” – w odróżnieniu od terminu „międzyrządowy" (patrz powyżej), który oznacza „między rządami (państw)”. Wiele decyzji UE jest podejmowanych na poziomie „ponadnarodowym”, tzn. na szczeblu instytucji unijnych, którym państwa UE przekazały pewne uprawnienia decyzyjne. Nie należy mylić tego terminu z określeniem „transnarodowy” (patrz poniżej).
Przeciwdziałanie praktykom ograniczającym konkurencję i nadużywaniu pozycji dominującej (przepisy antytrustowe):
UE dąży do zagwarantowania uczciwej i wolnej konkurencji na jednolitym rynku oraz do stworzenia takich warunków, aby przedsiębiorstwa konkurowały między sobą, a nie zawierały układy. Przepisy UE zakazują zatem porozumień ograniczających konkurencję (np. tajnych porozumień pomiędzy przedsiębiorstwami w celu narzucenia sztucznie wysokich cen) oraz nadużyć ze strony przedsiębiorstw posiadających dominującą pozycję na rynku. Przepisy te nazywane są przepisami „antytrustowymi". Komisja posiada znaczne uprawnienia w zakresie zakazu działań antykonkurencyjnych oraz nakładania kar na firmy uznane za winne zachowań antykonkurencyjnych.
Przejrzystość:
Termin „przejrzystość” jest często stosowany do określenia otwartości w sposobie funkcjonowania instytucji unijnych. Instytucje UE dążą do zwiększania tej otwartości, podejmują kroki w celu poprawy dostępu publicznego do informacji oraz pracują nad większą przejrzystością i czytelnością dokumentów. Dotyczy to tworzenia lepszych projektów aktów prawnych oraz opracowania jednego, uproszczonego oraz krótszego traktatu reformującego.
Rada:
Istnieją trzy różne organy europejskie, w których nazwie występuje słowo „rada".
Rada Europejska
Termin ten oznacza posiedzenie szefów państw i rządów (czyli prezydentów i/lub premierów) wszystkich krajów UE oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej. Rada Europejska spotyka się z reguły cztery razy do roku w celu uzgodnienia ogólnej polityki UE i oceny dokonanych postępów. Jest to najwyższy organ kształtujący politykę Unii Europejskiej i dlatego często jego posiedzenia określane są mianem „szczytów".
Rada Unii Europejskiej
Instytucja ta, wcześniej zwana Radą Ministrów, składa się z ministrów rządów wszystkich krajów UE. Obraduje ona regularnie, podejmując szczegółowe decyzje i przyjmując akty prawa UE.
Rada Europy
Nie jest to instytucja UE. Jest to organizacja międzyrządowa z siedzibą w Strasburgu, która ma na celu (między innymi) ochronę praw człowieka, wspieranie różnorodności kulturowej Europy i zwalczanie problemów społecznych, takich jak ksenofobia i nietolerancja. Rada Europy została powołana w 1949 r., a jednym z jej pierwszych osiągnięć było sporządzenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W celu umożliwienia obywatelom egzekwowania swoich praw wynikających z tej konwencji, Rada Europy powołała Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Reforma WPR:
Wspólna Polityka Rolna (WPR) została wprowadzona w 1960 r. w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw żywności po rozsądnych cenach. Jednakże polityka ta stała się ofiarą swojego sukcesu, wytwarzając niechciane nadwyżki pewnych produktów, takich jak wołowina, jęczmień, mleko i wino. Ponadto dotacje wypłacone rolnikom unijnym powodowały zakłócenia handlu światowego. Dlatego też w 1999 r. Komisja Europejska rozpoczęła przegląd WPR. W 2003 r. uzgodniono dalsze reformy, koncentrując się na wysokiej jakości produkcji rolnej i przyjaznych dla zwierząt praktykach rolnych, które chronią środowisko naturalne i tereny wiejskie. Unia planuje ograniczenie bezpośrednich dotacji dla rolników, aby przywrócić równowagę pomiędzy rynkami rolnymi UE a rynkami rolnymi krajów rozwijających się.
Rozszerzenie:
W latach 50. UE liczyła jedynie sześć państw członkowskich. Obecnie w jej skład wchodzi 27 państw. Zwiększanie liczby członków zwane jest „rozszerzeniem” i już kilkakrotnie dochodziło do takiego wydarzenia:
* 1950 Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Holandia
* 1973 Dania, Irlandia, Wielka Brytania
* 1981 Grecja
* 1986 Portugalia, Hiszpania
* 1995 Austria, Finlandia, Szwecja
* 2004 Republika Czeska, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja
* 2007 Bułgaria i Rumunia.
Schengen (= strefa Schengen, państwa-sygnatariusze układu z Schengen):
W 1985 r. pięć państw członkowskich UE (Francja, Niemcy, Belgia, Luksemburg i Holandia) postanowiło znieść wszelkie kontrole osób na granicach między nimi. W ten sposób stworzono obszar bez granic wewnętrznych, który stał się znany pod nazwą „strefa Schengen”. (Schengen to miasteczko w Luksemburgu, gdzie podpisano układ).
Państwa-sygnatariusze wprowadziły wspólną politykę wizową dla całego obszaru i postanowiły wprowadzić skuteczną kontrolę na granicach zewnętrznych obszaru. Kontrole na granicach wewnętrznych mogą nadal być przeprowadzane okresowo, jeżeli wymagają tego porządek publiczny lub bezpieczeństwo narodowe.
Obszar Schengen stopniowo się rozszerzał. Obecnie obejmuje prawie wszystkie państwa UE oraz Islandię i Norwegię, zaś układ z Schengen stał się integralną częścią traktatów UE. Irlandia i Wielka Brytania nie uczestniczą w ustaleniach dotyczących kontroli granicznych i polityki wizowej. Więcej informacji na ten temat.
Obywatele jednego z państw-sygnatariuszy układu z Schengen nie potrzebują wizy, aby móc podróżować po tym obszarze. Posiadanie wizy do jakiegokolwiek kraju obszaru Schengen automatycznie upoważnia do swobodnego podróżowania po całej strefie Schengen, z wyjątkiem Irlandii i Wielkiej Brytanii.
Społeczeństwo obywatelskie:
Termin oznacza wszelkie organizacje i stowarzyszenia, które nie są częścią rządu, lecz reprezentują różne zawody, grupy interesów lub inne grupy społeczeństwa. Na przykład związki zawodowe, stowarzyszenia pracodawców, grupy nacisku związane z ochroną środowiska naturalnego oraz grupy reprezentujące kobiety, rolników, osoby niepełnosprawne itd. Z uwagi na to, że organizacje te posiadają ogromną wiedzę w danych obszarach i są zaangażowane w realizację i monitorowanie działań UE, Unia Europejska przeprowadza regularne konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim i pragnie, aby było bardziej zaangażowane w tworzenie polityki na poziomie europejskim.
Spójność:
Dosłownie oznacza „trzymanie się razem". Żargonowe określenie „wspieranie spójności społecznej" oznacza, że UE stara się zapewnić każdej osobie jej miejsce w społeczeństwie – na przykład poprzez walkę z ubóstwem, bezrobociem i dyskryminacją. W budżecie UE istnieją środki zwane „Funduszem Spójności", przeznaczone na finansowanie projektów, dzięki którym UE „trzyma się razem". Przykładowo z tego funduszu finansuje się budowę nowych dróg i połączeń kolejowych, dzięki którym najmniej uprzywilejowane regiony mogą w pełni uczestniczyć w gospodarce UE.
Stolica kultury:
Każdego roku jedno lub kilka europejskich miast ogłasza się „europejską stolicą kultury". Celem tej inicjatywy jest upowszechnienie i nagłośnienie osiągnięć kulturalnych oraz uroku tych miast, a tym samym podniesienie świadomości społeczeństwa europejskiego o bogatym dziedzictwie kultury, jakim dysponuje Europa. W 2008 r. tytuł europejskiej stolicy kultury otrzymały dwa miasta: Liverpool (w Wielkiej Brytanii) i Stavanger (w Norwegii). Lista miast – europejskich stolic kultury English Français.
Strasburg:
Strasburg to francuskie miasto położone blisko granicy z Niemcami. Tutaj odbywają się przez jeden tydzień w miesiącu sesje plenarne Parlamentu Europejskiego. Miasto jest także siedzibą Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Rady Europy, które nie są instytucjami Unii Europejskiej. Termin „Strasburg” jest czasem używany w mediach dla określenia jednej z tych trzech instytucji.
Strategia lizbońska:
Aby móc stawić czoła konkurencji z całego świata, UE potrzebuje nowoczesnej i efektywnej gospodarki. Na posiedzeniu w Lizbonie w marcu 2000 r., przywódcy polityczni UE postanowili, że w ciągu dekady UE ma stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie, opartą na wiedzy, zdolną do stałego wzrostu gospodarczego, większej liczby lepszych miejsc pracy oraz większej spójności społecznej.
Przywódcy UE również uzgodnili szczegółową strategię osiągnięcia tego celu. „Strategia lizbońska” obejmuje takie zagadnienia jak: badania, edukacja, szkolenia, dostęp do Internetu i handel elektroniczny. Dotyczy również reformy europejskich systemów ochrony socjalnej, które muszą sprawniej funkcjonować tak, aby mogły z nich korzystać również przyszłe pokolenia. Co roku na wiosnę Rada Europejska spotyka się w celu monitorowania postępu w zakresie realizacji strategii lizbońskiej.
Strefa wolnego handlu:
Oznacza grupę krajów, które usunęły bariery – takie jak opłaty i kontyngenty importowe – w handlu pomiędzy sobą. Na świecie istnieje kilka stref wolnego handlu, jak na przykład: Mercosur w Ameryce Południowej, Nafta w Ameryce Północnej i EFTA w Europie. Unia Europejska jest również strefą wolnego handlu, ale jednocześnie jest ona czymś więcej, ponieważ opiera się na procesie integracji gospodarczej i politycznej, a w wielu obszarach polityki decyzje podejmowane są wspólnie.
Strona zainteresowana:
Każda osoba lub organizacja, w której interesie leżą określone przepisy prawne lub dana polityka UE, bądź której te przepisy lub polityka mogą dotyczyć. Komisja Europejska stara się konsultować z jak największą liczbą zainteresowanych stron przed przedłożeniem projektu nowych przepisów prawnych lub nowych inicjatyw w zakresie polityki.
Szczyt:
Posiedzenia Rady Europejskiej (patrz powyżej) są czasem określane jako europejskie (lub unijne) posiedzenia na „szczycie” lub po prostu „szczyty”, ponieważ spotykają się na nich szefowie państw lub rządów UE. Niektóre kraje są reprezentowane przez swoich premierów, inne przez prezydentów, a jeszcze inne zarówno przez premierów, jak i przez prezydentów. Zależy to od konstytucji poszczególnych państw.
Transnarodowy:
Termin ten jest często stosowany do opisania współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami lub organizacjami posiadającymi siedzibę w więcej niż jednym kraju UE. Jednym z celów UE jest wspieranie tej transgranicznej lub „transnarodowej” współpracy.
Twierdza Europa:
Wyrażenie to jest często stosowane do określenia postawy, która ma ochronić Europę przed wpływem czynników zewnętrznych, w szczególności czynników kulturowych. Termin „Twierdza Europa” często pojawia się w dyskusjach na temat polityki azylowej i imigracyjnej.
Uwspólnotowienie:
Ten termin techniczny oznacza przeniesienie sprawy z drugiego lub trzeciego „filaru" UE (patrz powyżej) do filaru pierwszego, dzięki czemu decyzja podejmowana jest „metodą wspólnotową" (patrz powyżej).
WE:
Skrót ten odnosi się do Wspólnoty Europejskiej.
Właściwy organ, właściwe władze:
Zwykle ten termin oznacza departament rządowy lub inny organ zajmujący się daną sprawą. Jest on „właściwy", ponieważ posiada moc prawną i odpowiedzialność.
Włączenie do głównego nurtu:
Włączenie pewnego zagadnienia do głównego nurtu oznacza pełne jego uwzględnienie we wszystkich obszarach polityki UE. Na przykład, każda decyzja w zakresie danej polityki Unii Europejskiej musi obecnie uwzględniać skutki tej decyzji dla środowiska naturalnego. Innymi słowy, zagadnienia związane z ochroną środowiska naturalnego zostały uwzględnione, czyli „włączone do głównego nurtu".
Wspólnota / wspólnoty:
Patrz „Wspólnoty Europejskie" (poniżej).
Wspólnota Europejska;
Początkowo zwana była „Europejską Wspólnotą Gospodarczą” (EWG): patrz powyżej.
Wspólnoty Europejskie:
W latach pięćdziesiątych sześć państw europejskich zdecydowało o połączeniu swoich zasobów gospodarczych i ustanowieniu systemu wspólnego podejmowania decyzji w sprawach gospodarczych. W tym celu utworzyły one trzy organizacje:
* Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)
* Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)
* Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG).
Te trzy wspólnoty – znane pod wspólną nazwą „Wspólnot Europejskich” – stworzyły podstawę tego, czym jest obecnie Unia Europejska. EWG wkrótce stała się zdecydowanie najważniejszą z trzech wspólnot i ostatecznie jej nazwę skrócono do „Wspólnoty Europejskiej” (WE).
WE podejmuje decyzje za pomocą „metody wspólnotowej” (patrz powyżej), w której uczestniczą instytucje UE. Dotyczy to wszystkich działań UE z wyjątkiem decyzji, które są podejmowane wyłącznie na mocy porozumienia między rządami.
Wspólnotowy dorobek prawny (nazywany także z francuskiego Acquis communautaire):
Termin ten oznacza zasadniczo „UE taką, jaka jest” – innymi słowy, prawa i obowiązki wspólne dla wszystkich krajów UE. Dorobek obejmuje wszystkie traktaty i akty prawne UE, deklaracje i rezolucje, umowy międzynarodowe w sprawach UE oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Dorobek obejmuje także działania podejmowane wspólnie przez rządy państw UE w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. „Przyjęcie dorobku” oznacza więc zaakceptowanie UE w takim kształcie, jaki ma ona na danym etapie rozwoju. Kraje kandydujące muszą przyjąć dorobek zanim przystąpią do UE i muszą włączyć prawo unijne do swojego prawa krajowego.
Wspólny rynek:
W momencie powołania do życia w 1957 r. EWG (patrz powyżej) była oparta na „wspólnym rynku". Innymi słowy chodziło o to, aby ludzie, towary i usługi mogły swobodnie przemieszczać się między państwami członkowskimi tak, jakby wszystkie te państwa były jednym krajem, bez kontroli na granicach i bez opłacania ceł. Jednakże minęło trochę czasu zanim cel ten osiągnięto: cła między krajami EWG całkowicie zniesiono 1 lipca 1968 r. Również pewien czas zajęło usunięcie innych barier w handlu i dopiero pod koniec 1992 r. jednolity rynek (jak został nazwany) zaczął funkcjonować.
Wzmocniona współpraca:
Jest to porozumienie, które umożliwia grupie krajów Unii Europejskiej podjęcie bliższej współpracy w określonym obszarze, nawet jeżeli inne kraje UE nie mogą lub nie chcą w niej na danym etapie uczestniczyć. Państwa nieuczestniczące w tej współpracy muszą mieć jednak możliwość przyłączenia się do niej w późniejszym terminie, jeżeli wyrażą taką wolę.
Zdolność absorpcyjna:
Oznacza zdolność danego kraju lub organizacji do otrzymywania pomocy i efektywnego jej wykorzystywania. Kraje rozwijające się często nie posiadają tej zdolności. Na przykład, pewien kraj może otrzymać wystarczającą ilość pieniędzy, aby umożliwić wszystkim dzieciom uczęszczanie do szkoły podstawowej, jednak z powodu braku nauczycieli, braku szkół lub nieodpowiedniego systemu administracyjnego, niemożliwe będzie wydanie tych pieniędzy w krótkim okresie czasu. Najpierw należy wyszkolić nauczycieli, wybudować szkoły i poprawić efektywność systemu, a dzięki temu podnieść „zdolność absorpcyjną" tego kraju.
Zakaz kopiowania, rozpowszechniania części lub całości bez zgody redakcji EUROPA.wortale.net.