Wróć na portal Mindly.pl 

 

świadczenia z tytułu starości oraz świadczenia dla osób pozostałych przy życiu

Emerytura

Wprowadzona w Polsce w 1999 r. reforma systemu ubezpieczeń społecznych różnicuje zasady ustalania prawa do emerytury w zależności od wieku ubezpieczonych. Odrębne zasady przewidziane są dla trzech następujących grup wiekowych:

• osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.;
• osób urodzonych pomiędzy dniem 1 stycznia 1949 a dniem 31 grudnia 1968 r.;
• osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. nabywają prawo do emerytury w momencie spełnienia następujących warunków:

1. osoba osiągnęła wiek emerytalny, tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn;
2. osoba jest w stanie udokumentować wymagany okres ubezpieczenia, tj. 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzny.

Prawo do emerytury może również przysługiwać po okresie ubezpieczenia w wymiarze 15 lat dla kobiety i 20 lat dla mężczyzny. Emerytura ta jednak nie jest objęta gwarancją systemu ubezpieczeń podwyższenia jej wysokości do kwoty najniższego świadczenia, w przypadku gdy po obliczeniu jej wysokość będzie niższa od najniższej emerytury.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mają również możliwość ubiegania się o prawo do wcześniejszej emerytury, w przypadku kiedy spełniają następujące warunki :

1. każda kobieta w wieku 55 lat, posiadająca co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, lub 20-letni okres składkowy i nieskładkowy w przypadku kiedy orzeczono u niej całkowitą niezdolność do pracy;
2. każdy mężczyzna w wieku 60 lat, posiadający co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy i kiedy orzeczono u niego całkowitą niezdolność do pracy.

Przejście na wcześniejszą emeryturę może również zostać przyznane osobom będącym w stanie udokumentować 20 lat ubezpieczenia w przypadku kobiet lub 25 lat w przypadku mężczyzn, w tym nie mniej niż 15 lat (w niektórych przypadkach 10 lat) pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Osoby spełniające powyższe warunki mogą przejść na swoją emeryturę w wieku określonym dla każdej odrębnej kategorii zawodowej przez przepisy rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Niektóre szczególne kategorie ubezpieczonych, takie jak inwalidzi wojenni lub wojskowi, pracownicy urzędów państwowych, nauczyciele, górnicy i kolejarze podobnie korzystają z uprzywilejowanych warunków przy uzyskiwaniu praw emerytalnych.

Wysokość emerytury

Wysokość emerytur przytoczonych powyżej zależy od następujących elementów:

• wysokość podstawy wymiaru;
• liczba okresów składkowych i nieskładkowych, które ubezpieczony może udokumentować;
• kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według przepisów prawa polskiego, z okresu kolejnych dziesięciu lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.

Ubezpieczony może również wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Podstawa ta stanowi wielokrotność indywidualnego współczynnika podstawy wymiaru oraz kwoty podstawy. 

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia, pomniejszonego o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Wysokość emerytury wynosi: 

• 24% kwoty bazowej, o której mowa wyżej;
• 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
• 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych z uwzględnieniem odpowiednich przepisów.

Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych.

Osoby urodzone pomiędzy dniem 1 stycznia 1949 a dniem 31 grudnia 1968 r

Osoby z tej grupy ubezpieczonych mają możliwość przejścia na wcześniejsze emerytury na takich samych warunkach, jak osoby opisane powyżej, o ile zostaną spełnione następujące warunki:

• osoby te nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego; 
• wypełnią warunki wymagane do skorzystania z emerytury na dzień 31 grudnia 2007 r.

Osoby ubezpieczone, które urodziły się po 31 grudnia 1948 r. i które nie osiągną przed 31 grudnia 2007 r. wymaganego wieku emerytalnego koniecznego do korzystania z emerytury (z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z tytułu działalności twórczej lub artystycznej), z emerytury górniczej, z emerytury górniczej z tytułu wykonywania pracy górnika w pewnych okresach lub emerytury kolejowej, mogą przejść na emeryturę przed osiągnięciem 60 lat w przypadku kobiet lub 65 lat w przypadku mężczyzn jeżeli na dzień z stycznia 1999, mogą udokumentować:

• okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze gwarantujący prawo do emerytury przed 60 rokiem życia (dla kobiet) i 65 rokiem życia (dla mężczyzn) ;
• przynajmniej 20 letnie okresy składkowe i nieskładkowe dla kobiet i 25 letnie dla mężczyzn.

O przyznanie takiej emerytury mogą ubiegać się te osoby, które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1968 r. nabywają prawo do emerytury po osiągnięciu wieku 60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn. Aby nabyć prawo do emerytury w tym przypadku, nie muszą oni wykazywać określonego minimalnego okresu ubezpieczenia.

Dla tej grupy ubezpieczonych, wysokość emerytury będzie wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę.

Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek wpłaconych przez ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy (jeśli ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu przed dniem 1 stycznia 1999 r.).

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę zostanie wyrażony w latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Przekroczenie tej liczby miesięcy nie będzie miało żadnego wpływu na wysokość i zasady waloryzacji pobieranego w przyszłości świadczenia.

Renta rodzinna 

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Uprawnionymi do ubiegania się o rentę rodzinną są następujące osoby:

1. dzieci, włącznie z dziećmi osoby ubezpieczonej, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia, jeśli kontynuują naukę. renta wypłacana jest bez względu na wiek, dzieciom całkowicie niezdolnym do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia;
2. wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają każde z osobna dwa następujące warunki:
   • zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego zatrudnionego lub emeryta czy rencisty, chyba że śmierć była następstwem wypadku;
   • nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony zatrudniony, emeryt lub rencista lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
3. Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie/wdowcowi jeśli w chwili śmierci współmałżonka(i) ukończył(a) 50 lat lub był(a) niezdolna/niezdolny do pracy. Jeżeli wymagany wiek nie został przez nią / niego osiągnięty ale wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa, mogących ubiegać się o rentę rodzinną po zmarłej osobie a które nie ukończyły 16 roku życia, to posiada on/ona również prawo do tej renty. W przypadku kiedy wnuk, wnuczka lub członek rodzeństwa kontynuuje naukę, to wdowa / wdowiec ma prawo starać się o rentę rodzinną do momentu, kiedy dziecko nie osiągnie 18 roku życia. Może ona również ubiegać się o rentę w przypadku kiedy opiekuje się dzieckiem z całkowitą niezdolnością do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie/ wdowcowi, którzy osiągnęli wiek 50 lat lub orzeczono u nich niezdolność do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci współmałżonka lub od zaprzestania wychowywania dziecka poniżej 16 lat (18 lat w przypadku kontynuowania nauki) lub dziecka, u którego orzeczono całkowitą niezdolność do pracy. Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy, w momencie śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową;
4. Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca lub jeśli ich zmarłe dziecko przed śmiercią w istotny sposób przyczyniało się do ich utrzymania.

Wdowa, wdowiec lub dziecko nie zostają pozbawieni prawa do renty w przypadku zawarcia małżeństwa.

Wysokość renty rodzinnej wynosi:

• dla jednej osoby uprawnionej: 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla dwóch osób uprawnionych: 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla trzech i więcej osób uprawnionych: 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. 

Procedura dotycząca wniosków o rentę rodzinną

Decyzja o przyznaniu emerytury lub renty rodzinnej podejmowana jest przez uprawniony organ rentowy zależny od miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Procedura związana z przyznaniem renty rozpoczyna się przez złożenie wniosku przez osobę zainteresowaną. W każdym przypadku organ rentowy wydaje decyzję w ciągu 30 dni od momentu spełnienia ostatniego z warunków wymaganych do przyznania prawa do renty.

Odwołania

Od decyzji organu rentowego wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu. Każda osoba, która nie zgadza się z wydaną decyzją ma prawo do złożenia apelacji w okręgowym sądzie pracy i ubezpieczeń społecznych w przeciągu miesiąca po ogłoszeniu decyzji. Odwołanie to powinno zostać złożone za pośrednictwem organu rentowego, które wydało decyzję.

Działy zabezpieczenia społecznego